Τα ρολόγια

Από τον ίσκιο του γνώμονα, που έπεφτε πάνω στην αριθμημένη πλάκα, ως τα ατομικά ρολόγια, ο άνθρωπος κυνηγάει τον χρόνο και τον κλείνει σε διάφορες μηχανές. Αν και είναι αδύνατο να τον σταματήσει, εντούτοις κάθε γενιά έχει και το συμβολικό της ρολόι, δίνοντας έτσι αξία στον χρόνο, που τόσο αδυσώπητα μας πιέζει, μας φθείρει και ορίζει την καθημερινότητα της ζωής μας. Ρολόγια σοφίας, γνώσης και φρόνησης, ρολόγια εγκράτειας, αρετής, ισότητας, ευρυθμίας και δικαιοσύνης. ''Vita hora'', η ζωή είναι ώρα ισχυρίζονταν οι Λατίνοι και όλοι, στο πέρασμα των αιώνων, προσπάθησαν να την ορίσουν όσο το δυνατόν ακριβέστερα.
Τα πρώτα ρολόγια ήταν απλές πέτρες στημένες όρθιες. Η σκιά τους, καθώς άλλαζε θέση, έδειχνε ανάλογα με το μήκος ή την κατεύθυνση της τις ώρες του ήλιου. Τα Μενχίρ της Βρετάννης, οι οβελίσκοι της Αιγύπτου, οι ελληνικοί γνώμονες, η ηλιακή κλίμακα του Αχάζ, πάνω στα σκαλοπάτια της οποίας κατέβαινε η σκιά, είναι μερικά πέτρινα ηλιακά ρολόγια. Πάντως, οι μετρήσεις μ' αυτόν τον τρόπο δεν μπορούσαν να είναι ακριβείς μιας και ο ήλιος είναι συνεπής στο μεσημβρινό του ραντεβού μόνο 4 ημέρες τον χρόνο. Γι' αυτό οι Ρωμαίοι έλεγαν:''Solis mendaces argvit horas'', δηλαδή οι ώρες του ήλιου είναι απατηλές. Οι Αρχαίοι, για τις ώρες που δεν υπήρχε ήλιος, είχαν ανακαλύψει τα ρολόγια εκροής, όπως τα ρολόγια νερού ή άμμου. Οι γιατροί, μάλιστα, κατέφευγαν στα ρολόγια άμμου για να μετράνε τους χτύπους της καρδιάς. Στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου το 150 π.Χ. ο Κτησίβιος κατασκεύασε ένα ρολόι-στήλη 3,5 μέτρων χρησιμοποιώντας την κινητήρια δύναμη του νερού για να στρέφεται περί τον άξονα του, μπροστά στη στήλη του ηλιακού ρολογιού, που τον κρατούσε ένας έρωτας. Τον 13ο αιώνα ο Άραβας Αλ Τζαραρί κατασκεύασε το πρώτο υδραυλικό ρολόι με μουσικά αυτόματα. Στο Μεσαίωνα την ημέρα κανόνιζαν πότε θα σημάνει η καμπάνα με βάση τον μετρικό δάκτυλο της σκιάς των ρολογιών που λειτουργούσαν με φυσικό φως. Στη νότια πύλη των καθεδρικών ναών της Σαρτρ, της Λυών, του Μετς υψώνεται ο άγγελος της μεσημβρίας με το στήθος σκεπασμένο από μια πλάκα ηλιακού ρολογιού. Αργότερα, στο Παρίσι το 1670, ο Άγγλος Μπάτερφηλντ έφτιαχνε ηλιακές πλάκες τσέπης βασιζόμενος στη λειτουργία των καμπαναριών αυτών. Άλλος τρόπος υπολογισμού της ώρας ήταν τα κεριά. Πάνω τους ήταν χαραγμένα τα χρονικά διαστήματα, τα οποία έδειχναν την ώρα καθώς καίγονταν. Τα πρώτα μηχανικά ρολόγια εμφανίζονται τον 14ο αιώνα και το επάγγελμα της ωρολογοποιίας γίνεται από τα πλέον σημαντικά των ευρωπαϊκών κοινωνιών. Τον 16ο αιώνα, μάλιστα, οι ωρολογοποιοί έγιναν ορκωτοί επαγγελματίες και απέκτησαν εμβλήματα, λάβαρα και οικόσημα. Το 1657 ο Ολλανδός Κρίστιαν Χούχενς κατασκεύασε το εκκρεμές, το οποίο κτυπάει το εξηκοντάδικο δευτερόλεπτο και κατά κάποιο τρόπο αποτελεί τον προπομπό των σύγχρονων ρολογιών. Ο 19ος αιώνας οδήγησε στην τελειοποίηση της ωρολογοποιίας, αφού βρέθηκαν λύσεις στα τεχνικά προβλήματα των τριβών, της φθοράς και της διαστολής των μετάλλων. Επιπλέον, χρησιμοποιείται ο ηλεκτρισμός, ο οποίος επιτυγχάνει την απόδοση της ώρας με ακόμα μεγαλύτερη ακρίβεια.
Στον 20ο αιώνα τα ''χρόνο'', ''νάνο'', ''πίκο'' είναι τα προθέματα-κλειδιά του ωρολογιακού λεξιλογίου. Η ψηφιοποίηση του χρόνου απέδωσε την απόλυτη ακρίβεια του υπολογισμού του αλλά ο χρόνος πια δεν είναι ζωή μα χρήμα και το κυνήγι του έχει καταφέρει να κρατά δέσμια την προσωπική βούληση και τα θέλω των ανθρώπων. Άλλωστε, στις μέρες μας, είναι όσο ποτέ άλλοτε επίκαιρα τα λόγια του ποιητή:<<Τα ρολόγια που ρωτώ, σφίγγουν το φόβο μου στον ακριβή ρυθμό τους>>.

Σημ: Ο πίνακας είναι '' The persistence of memory '' του Σαλβαδόρ Νταλί (1931)